Z tego artykułu dowiesz się:
❯ Jaki wpływ na dobrostan człowieka ma kontakt z przyrodą
❯ Czym jest zanieczyszczenie światłem i hałasem
❯ Jaki jest wpływ natury na rozwój dziecka
❯ Jak wypoczywać uważnie
❯ Jak oswoić się z przyrodą
❯ Gdzie spotkasz dziką naturę w pobliżu Wrocławia
❯ Co można robić w Kotlinie Kłodzkiej
Jesteśmy częścią natury
Homo sapiens, nie tylko wyprostowany, ale i nieprzeciętnie sprytny naczelny, zdominował całą planetę. Kciuków przeciwstawnych, które zapewniły mu przewagę nad innymi gatunkami, używa dziś do scrollowania mediów społecznościowych i coraz dłużej pochyla się nad ekranem komputera. Człowiek rozumny ustalił podział na naturę i kulturę, oddzielając to, co dzikie od tego, co cywilizowane. Naukowcy wykazują, że 77% powierzchni lądu i 87% w odniesieniu do oceanów zostało przekształconych przez człowieka (Tusznio, 2022). A przecież przebywanie na otwartych terenach zielonych, szczególnie tych dzikich, przynosi nam mnóstwo radości. Wynika to z faktu, że człowiek jest częścią natury, a nie jej przeciwieństwem! Dowiedz się, jakie korzyści czerpiemy z kontaktu z przyrodą i dlaczego wypoczynek z dala od zgiełku miasta przynosi ulgę, dodaje energii i pomaga w codziennym funkcjonowaniu.
Człowiek kontra natura
Człowiek współczesny, szczególnie w krajach wysokorozwiniętych, żyje w izolacji od natury. Szczęśliwi ci, którzy na co dzień mogą cieszyć się bujnym ogrodem, bliskością lasu czy chociażby parku. Zamknięci w czterech ścianach, non stop wystawieni nie tylko na sztuczne światło żarówek i ekranów, ale też zatrważającą ilość informacji i wszelkiego rodzaju bodźców, zapadamy na choroby cywilizacyjne i tęsknimy do tego, co naturalne. Co prawda nie każdy z nas czuje się komfortowo na kempingu i nie wszyscy mają ochotę na przygody typu „Ekstremalny obóz survivalowy – nie daj się zabić i wytrwaj tydzień, spożywając tylko to, co znajdziesz w lasach Amazonii!”. Nie musimy popadać w skrajności ani przyjmować postawy „wszystko albo nic”, bo nie o poświęcenie tutaj chodzi. Nawet sporadyczne obcowanie z przyrodą (takie jak spacer wśród drzew, wspinaczka po górach czy wypad nad jezioro), choć nie jest lekiem na depresję, znacząco przyczynia się do poprawy dobrostanu psychicznego, a także zdrowia fizycznego. Ogółem mówiąc – przyroda nas uzdrawia!
Krótka historia współczesności
Ludzie nie zdążyli jeszcze przystosować się do potężnych zmian, które z ewolucyjnego punktu widzenia nastąpiły w bardzo krótkim czasie. W telegraficznym skrócie, homo sapiens żył w kulturze łowiecko-zbierackiej przez około 100 000 pokoleń. Na kulturę przemysłową przypadło 10 pokoleń, a na obecną, wirtualną, zaledwie 2 (Kołodziejska, 2018). Żyjemy w świecie całkowicie odmiennym od tego, w którym żyli nasi przodkowie i odczuwamy przykre konsekwencje odcięcia się od natury. Temat ten jest wciąż szeroko omawiany przez naukowców, a wyniki badań wykorzystywane do leczenia wyżej wspomnianych konsekwencji.
W rytmie miasta
Życie w dużym mieście, choć przynosi korzyści w postaci dostępu do edukacji, dobrze płatnej pracy i wszelkiego rodzaju usług oraz rozrywek, nie wpływa korzystnie na dobrostan człowieka. Nawet poza ścisłym centrum, w spokojnej okolicy czy na obrzeżach metropolii, występuje zanieczyszczenie światłem i hałasem. Nadmiar sztucznego światła w nocy zmniejsza wydzielanie melatoniny (potocznie zwanej hormonem snu), przez co zmienia naturalny cykl dobowy człowieka. Skutki? Zmęczenie, bóle głowy, stres i bezsenność. Podobnie działa na nas nieustanny hałas, powodujący nie tylko rozdrażnienie, ale także mający negatywny wpływ na układ krążenia i układ przemiany materii. Zdrowie zdrowiem, a co z samopoczuciem? Kiedy ostatnio udało Ci się popatrzeć w rozgwieżdżone niebo, wskazywać palcami konstelacje, a za tło mieć szum drzew, a nie obwodnicę i karetkę na sygnale?
Lepiej zapobiegać niż leczyć
Fakt, że przyroda ma korzystny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie, potwierdzają przykłady zaobserwowane w innych kulturach. Hygge, czyli duńska sztuka szczęścia, polega na odnajdywaniu przyjemności w prostych czynnościach, takich jak czytanie książki przy akompaniamencie deszczu czy spacer po parku z bliską osobą. Duńczycy cenią sobie też naturalne surowce, takie jak drewno, kamień, płótna czy wiklinę. Unikają za to plastiku.
Po drugiej stronie globu, w 1982 roku, Japońska Agencja Leśnictwa wprowadziła termin shinrin-yoku, oznaczający „leśną kąpiel”. Polega to na relaksacyjnych spacerach po lasach i „zanurzaniu się” wszystkimi zmysłami w środowisko naturalne. Leśne wędrówki mają służyć profilaktyce chorób cywilizacyjnych i wspomagać ich leczenie.
Co więcej, w czterech prowincjach Kanady lekarze mogą już przepisywać recepty na… spacery! Brzmi absurdalnie, ale recepta, wystawiona w ramach programu PaRx, stanowi darmową przepustkę do kanadyjskich parków narodowych. Bez oficjalnych zaleceń lekarskich, wejściówka to koszt rzędu 72 dolarów kanadyjskich. Tak wysoka cena nie ułatwia kontaktu z przyrodą osobom, które go poszukują. Na myśl przychodzi początek pandemii Covid-19 w Polsce i zamknięcie lasów w momencie, kiedy spacery stały się jednym ze sposobów na radzenie sobie z nową, stresującą sytuacją.
Terapeutyczna moc natury
Wraz z rozwojem psychologii i wzrostem diagnozowanych zaburzeń rozwojowych, pojawiły się oferty programów terapeutycznych i korekcyjnych, takie jak terapia z udziałem zwierząt, terapia naturą, pracą ogrodniczą (hortiterapia) czy ruchem (Kołodziejska, 2018). Idąc tym tropem, można zauważyć, że to, co jeszcze całkiem niedawno stanowiło integralną część życia, dziś wykorzystywane jest w leczeniu skutków dynamicznych zmian w naszej codzienności.
Takie formy leczenia polecane są osobom z zaburzeniami neurorozwojowymi (jak spektrum autyzmu czy zespół nadpobudliwości psychoruchowej, czyli ADHD), zmagającymi się z uzależnieniami i chorobami psychicznymi. Różnorodne bodźce pochodzące ze środowiska naturalnego pozytywnie wpływają na zwiększenie tolerancji osób wrażliwych i nieneurotypowych, w przeciwieństwie do silnych bodźców odbieranych na co dzień (w pracy, sklepie czy centrum miasta). Regularne spacery w lasach koją zmysły oraz pozwalają na wyładowanie emocji i frustracji, co często bywa niemożliwe w zamkniętych pomieszczeniach. Kontakt z naturą może też zmniejszać lęk i ryzyko zachorowania na depresję (Iszkuło, Rumińska, Stankiewicz, Gołaska-Ciesielska, 2022).
Czego Jaś się nie nauczy…
W 2014 roku Richard Louv w swojej książce „Ostatnie dziecko lasu” opisał zjawisko Zespołu Deficytu Natury (ZDN, ang. Nature Deficit Disorder). Choć pojęcie to nie jest jednostką medyczną, a Louv naukowcem, ale pisarzem i dziennikarzem, to trudno nie zauważyć związków pomiędzy postępującą urbanizacją i zmianami społecznymi a kondycją jednostek, w tym dzieci. Według Louva ograniczenie kontaktu z naturą może skutkować m.in.: problemami zdrowotnymi, w tym alergiami, ograniczeniem możliwości percepcyjnych, impulsywnością, osłabieniem koncentracji, a nawet lękiem przed światem przyrody. Biofobia to także niechęć do przebywania na łonie natury, wręcz obrzydzenie tym, co niesyntetyczne i „pokryte bakteriami”. W konsekwencji dzieci nie wykształcają w sobie poczucia więzi ze środowiskiem naturalnym.
Współczesne dzieciaki spędzają bardzo dużo czasu w przedszkolach i szkołach, a następnie na zajęciach pozalekcyjnych. W czasie wolnym znikają przed ekranami komputerów, tabletów i telewizorów, często z braku alternatywnych źródeł rozrywki. W dużych miastach dostęp do terenów zielonych, obiecujących przygodę, jest ograniczony. Nowe osiedla niekoniecznie są przyjazne dzieciom, przez ulice przewijają się setki samochodów, a w wielu miejscach gry i zabawy są zakazane, co wynika z odgórnie ustalanych przepisów.
Dzieci potrzebują jednak kontaktu z przyrodą i różnorodnych doświadczeń, by poznawać świat i prawidłowo się rozwijać. Przebywanie w środowisku naturalnym korzystnie wpływa na zmysły, równowagę, koncentrację, zwiększa kreatywność oraz zdolność samodzielnego myślenia (Tusznio, 2022). Najmłodsi uczą się poprzez zabawę, a w środowisku przyrodniczym mogą zaspokoić ciekawość i potrzebę odkrywania. Natura pomaga też zwiększyć uważność, dzięki czemu dzieciom łatwiej jest zrozumieć i przeżywać emocje.
Nieśmiałe początki, czyli jak oswajać się z naturą
Budowanie i wzmacnianie silnej, dojrzałej więzi z przyrodą przynosi długofalowe korzyści właściwie… wszystkim! Nie tylko ludziom, ale też całemu ekosystemowi. Zrozumienie (a właściwie przypomnienie sobie), że jesteśmy częścią natury, przekłada się na większy szacunek do otaczającego nas świata i motywuje do dbania o środowisko, co jest szczególnie istotne dziś, w dobie kryzysu klimatycznego. Jak tę więź zbudować, a raczej jak do niej wrócić? Po pierwsze, wbrew temu, co do tej pory zostało powiedziane w artykule, możesz zacząć już w zaciszu własnego domu. Jeśli jeszcze ich nie masz, spraw sobie roślinki – dbaj o nie i obserwuj, jak rosną i rozwijają się, wdzięczne za opiekę. Jesteś rodzicem? Razem z dziećmi róbcie eksperymenty przyrodnicze – stwórzcie zielnik, wyhodujcie kiełki, posadźcie rzeżuchę. Obserwacja i zrozumienie naturalnych procesów oraz cykliczności przyrody to coś, co w książce wygląda na nudne, a w rzeczywistości jest absolutnie fascynujące. Po drugie – wyjdź z domu i znajdź zieloną przestrzeń w pobliżu Twojego miejsca zamieszkania. Pozwiedzaj okolicę, rozbudź w sobie ciekawość. Może gdzieś niedaleko znajduje się niewielka rzeczka albo łąki, odurzające zapachami i kolorami polnych kwiatów? Wsiądź na rower albo do tramwaju, wybierz się na obrzeża miasta i wyrusz na poszukiwanie świętego Graala, jakimi są coraz już rzadsze dzikie tereny zielone.
Nawet jeśli zdecydowanie wolisz city break od wypoczynku w leśnym zaciszu, spróbuj zaplanować urlop tak, by jednak dać sobie szansę na wyciszenie. Zwiedzanie miasta połącz z wycieczką do natury – nad jezioro lub rzekę, na nadmorskie klify czy w góry. Nawet jeśli nie odczuwasz totalnego przemęczenia, zdziwisz się, jak bardzo Twój mózg może potrzebować odpoczynku od zgiełku. Polubisz jednodniowe wycieczki za miasto, które szybko zmienią się w weekendowe, tygodniowe, a nawet (jeśli tylko to możliwe) dłuższe eskapady na łono natury.
W ruchu czy bezruchu, liczy się uważność
W przyrodzie możesz spędzać czas tak, jak lubisz – aktywnie lub nie, samotnie albo w towarzystwie. Warto pamiętać, że aby naprawdę skorzystać z tego, co oferuje środowisko naturalne, trzeba się w nie wczuć. Otworzyć szerzej oczy, by zauważyć cieniutkie pajęczyny, wytężyć słuch na szeleszczące liście i pękające pod stopami gałązki, poczuć wiatr na skórze i chłód wody ze strumienia. W górach powietrze jest tak czyste, że ma swój smak, a każdy rodzaj drzewa swój zapach. Ta słynna sztuka uważności, o której tyle obecnie się mówi, to nic innego, jak otworzenie się na docierające z zewnątrz bodźce. Ludzki mózg, jeszcze w ramach spadku po naszych przodkach, łowcach-zbieraczach, przetwarza takie informacje z większą łatwością niż clickbaitowe newsy. I dobrze mu to robi!
Odnów więź z naturą w Kotlinie Kłodzkiej
Jedno z takich magicznych, a zarazem zupełnie niemagicznych miejsc (to nie czary, to natura!), w którym wypoczniesz, odetniesz się od zgiełku miasta i codziennej rutyny, to Kotlina Kłodzka. Znajdziesz tu malownicze góry, bujne lasy, wartkie rzeki, chłodne jaskinie i wodospady. Hotel Holimo, w którym z wielką przyjemnością ugościmy Ciebie i każdego, kogo zechcesz zabrać na detoks od miasta, znajduje się w Masywie Śnieżnika, na granicy Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego. Z Wrocławia dostaniesz się tutaj w 2 godziny samochodem - czyż to nie idealny plan na weekend?
Wiosna, lato i jesień w górach
Podczas pieszych wędrówek z dziećmi będziecie mieć okazję, by poćwiczyć uważność i nauczyć się rozpoznawać objęte ochroną rośliny o tak uroczych nazwach, jak pióropusznik strusi, a przy odrobinie szczęścia posłuchać śpiewu czeczotki i sopranu dumnego jarząbka. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby też po prostu poleżeć w trawie na Koziej Bródce i popatrzeć w niebo. Chcesz wiedzieć więcej na temat podróżowania ze swoimi pociechami? Nasz przewodnik, przetestowany i “zalajkowany” m.in. prze Age Bujałę, znajdziesz tutaj. (link)
Połącz pobyt na łonie natury z ulubioną aktywnością fizyczną: nordic walkingiem, joggingiem czy trekkingiem. Zapoznaj się z naszą mapką i znajdź idealną dla siebie trasę. Weź rozmach i zdobądź szczyt Borówkowej albo Śnieżnika. Wyskocz na rower na największą w Europie sieć singletracków Glacensis, a jeżeli lubisz szybko zjeżdżać na dół, a do góry wwozić się na wygodnej kanapie - odwiedź Bike Park Czarna Góra.
Zima na Śnieżniku
Ubierz się ciepło i poczuj mroźny klimat Masywu Śnieżnika! Zimowe spacery po górach są nie mniej ekscytujące, a natura, choć pokryta miękkim puchem, jest na wyciągnięcie ręki. Śnieg, który w mieście stanowi nie lada utrudnienie i szybko zmienia się w szarą maź (o ile w ogóle spadnie:( ), tutaj stanowi niewyczerpalne źródło zachwytu i zabawy. Lepienie bałwana, robienie aniołków czy bitwa na śnieżki? W Holimo znajdziecie do tego przestrzeń! Do tego oczywiście szusowanie – na jednej desce lub dwóch. Wskocz na Luxtorpedę i zjedź po stokach Czarnej Góry, wypróbuj biegówki, skitury (więcej o skitourach przeczytasz w tym artykule) lub freeride i poczuj prawdziwą wolność! Chcesz dosłownie zanurzyć się w przyrodzie? Przygotuj się na spotkanie pierwszego stopnia z lodowatą wodą i zostań morsem!
Śmiało możemy powiedzieć, że natura współtworzy z nami projekt #ZeroNudy. Dołączysz?
Bibliografia:
Iszkuło G., Rumińska A., Stankiewicz M., Gołaska-Ciesielska P. (2022). Osoby w spektrum autyzmu w kontakcie z naturą. Możliwości i ograniczenia terapii przyrodą. Człowiek i relacje, 1, 4-10.
Kołodziejska M. (2018). Deficyt natury i jego znaczenie dla rozwoju młodego człowieka. W: J. Wyleżałek, M. Such-Pyrygiel (red.), Szkice pedagogiczne. Dylematy juwentologii (s.121-138). Józefów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide De Gasperi.
Lach, A., W Kanadzie lekarze mogą przepisywać spacery na receptę, www.naukawpolsce.pl [dostęp: 13.07.2023].
Shinrin-yoku. (2023, styczeń 6). Wikipedia, wolna encyklopedia. Dostęp 14:49, lipiec 22, 2023, Dostępny w Internecie: //pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Shinrin-yoku&oldid=69214958
Tusznio, J. (2022). Zerwanie więzi z naturą. W: K. Jasikowska, M. Pałasz, (red.), Za pięć dwunasta koniec świata. Kryzys klimatyczno-ekologiczny głosem wielu nauk (319-347). Kraków: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska. Dostęp: za512.uj.edu.pl
