Holimo, Stronie Śląskie
Holimo, Stronie Śląskie
Holimo, Stronie Śląskie
Schronisko „Na Śnieżniku”  im. Zbigniewa Fastnachta

Schronisko „Na Śnieżniku” im. Zbigniewa Fastnachta

Schronisko PTTK „Na Śnieżniku” to jeden z najbardziej wyjątkowych punktów na mapie Sudetów – pełen historii, klimatu i górskiej gościnności. To miejsce, które łączy turystów od pokoleń i sprawia, że każda wędrówka na Śnieżnik staje się przyjemniejsza. 

Są w Sudetach miejsca, które każdy miłośnik gór powinien odwiedzić choć raz. Schronisko PTTK „Na Śnieżniku” należy do tej kategorii – to nie tylko przystanek na trasie, ale kawał historii, niemalże legenda turystyki w regionie i punkt, w którym można poczuć, że góry naprawdę  łączą ludzi. Położone wysoko w Masywie Śnieżnika z widokiem na okoliczne pasma i Ziemię Kłodzką od ponad 150 lat przyciąga wędrowców, którzy zatrzymują się tu na chwilę oddechu w wędrówce, na gorącą herbatę lub na nocleg. 
 
Z tego artykułu dowiecie się:
❯ kto stoi za powstaniem schroniska i jak wygląda jego historia?
❯ jakimi szlakami można dojść do schroniska i ile czasu zajmuje wędrówka?
❯ co czeka na Was w środku – od bufetu po noclegi i klimatyczne wnętrza?
❯ dlaczego schronisko jest obowiązkowym punktem dla zdobywców Korony Gór Polski?
❯ jakie ciekawostki wiążą się z tym wyjątkowym miejscem
 

Historia powstania schroniska na Śnieżniku

Historia schroniska zaczyna się w XIX wieku i nierozerwalnie łączy się z postacią księżnej Marianny Orańskiej. Ta niezwykła kobieta, znana z zamiłowania do gór i przedsiębiorczego podejścia do życia, zleciła budowę schroniska w 1871 roku na miejscu dawnej gospody zwanej „Szwajcarką”. Jej celem było stworzenie miejsca odpoczynku dla turystów i podróżników zdobywających Śnieżnik – najwyższy szczyt tej części Sudetów.
 
Początkowo schronisko miało charakter eleganckiej górskiej gospody. Oferowało ok. 50 miejsc noclegowych, jadalnię i miejsce, w którym można było ogrzać się przy kominku. Jak na tamte czasy – prawdziwy luksus! Przez kolejne lata było rozbudowywane i modernizowane, aż w końcu stało się jednym z najważniejszych ośrodków turystycznych w Sudetach.
Po II wojnie światowej budynek przez pewien czas stał pusty, ale w 1946 roku został przejęty przez PTTK i wznowił działalność jako schronisko turystyczne. Od tamtej pory służy kolejnym pokoleniom wędrowców. Dziś nosi imię Zbigniewa Fastnachta – wieloletniego opiekuna i gospodarza, który związał z tym miejscem całe życie.
 

Jak dotrzeć do schroniska

Schronisko leży na wysokości 1 218 m n.p.m., ok. 200 metrów poniżej szczytu Śnieżnika. Dotarcie tu nie jest trudne – wybór szlaków jest szeroki, a czas przejścia dostosowany do różnych poziomów kondycji.
Czerwony szlak z Międzygórza – najbardziej popularna trasa. Do pokonania jest ok. 8 km, a czas przejścia to około 2,5 godziny. Przy okazji wizyty w Międzygórzu można zajrzeć do Ogródu Bajek czy przejść się nad Wodospad Wilczki. Czerowony szlak z Międzygórza, to także fragment szlaku długodystansowego Głównego Szlaku Sudeckiego, którego przejścia podejmuje się co roku wielu górskich piechurów. 
Żółty szlak z Kletna – 6 kilometrowa trasa jest mniej wymagająca i krótsza niż szlak czerwony. Idealna dla rodzin z dziećmi, z czasem przejścia ok. 2h godzin.
Niebieski szlak z Kamienicy – alternatywny wariant, który pozwali podejść do schroniska od strony góry Stromej - ten wariant ma 10 km i pozwala na zrobienie bardzo fajnej pętli (powrót szlakiem granicznym i dalej żółtym do Kamienicy). 
 
Z samego schroniska na najwyższy punkt pasma dzieli Was już tylko 20–30 minut marszu.
Dzięki gęstej sieci szlaków schronisko jest łatwo dostępne zarówno dla osób szukających krótszej wycieczki, jak i dla doświadczonych turystów planujących całodniową wędrówkę.
 
Co znajdziecie w środku?
Wędrowcy przychodzą tu nie tylko po to, by odpocząć – ale też po to, by poczuć atmosferę górskiego schroniska z prawdziwego zdarzenia.
• Bufet – w środku działa bufet z ciepłymi posiłkami, napojami i czymś słodkim na deser. Herbata z cytryną i szarlotka po zdobyciu Śnieżnika smakują tu wyjątkowo!
• Noclegi – w schronisku można przenocować. To świetna opcja dla tych, którzy chcą wstać wcześnie rano i podziwiać wschód słońca ze szczytu. Nocleg najlepiej zarezerwować, aby mieć pewność, że znajdzie się dla Ciebie pokój lub łóżko.
• Turystyczna pieczątka – obowiązkowa dla osób, które zbierają potwierdzenia do książeczki GOT czy realizują projekt zdobywania Korony Gór Polski.
• Atmosfera – jest tłoczno, gwarno i przyjaźnie. To właśnie tu spotykają się grupy wędrowców, turyści z całej Polski i zza granicy, a rozmowy przy stołach toczą się do późnego wieczora.
 
Schronisko jako punkt obowiązkowy każdej wycieczki na Śnieżnik
Dlaczego warto zajrzeć do schroniska, nawet jeśli planujecie szybki wypad tylko na szczyt? Bo to miejsce, które łączy w sobie praktyczną funkcję (nocleg, jedzenie, odpoczynek) z czymś znacznie ważniejszym – górską atmosferę. Każdy, kto tu trafi, zostawia kawałek swojej historii, a w zamian dostaje poczucie, że jest częścią większej opowieści o ludziach i górach.

Ciekawostki

• Śnieżnik był odwiedzany przez wielu znanych podróżników i naukowców.
• Księżna Marianna Orańska, związana z budową schroniska, była postacią barwną – znaną z nowoczesnych poglądów i aktywnego życia społecznego.
• W latach powojennych schronisko odgrywało ważną rolę w integracji środowiska turystycznego Sudetów.

Podsumowanie

Schronisko PTTK „Na Śnieżniku” to nie tylko dach nad głową w deszczowy dzień i talerz gorącej zupy – to żywa część historii Sudetów i jeden z najbardziej charakterystycznych punktów na turystycznej mapie Dolnego Śląska. Kto raz usiądzie na ławce przed schroniskiem, patrząc w stronę szczytu Śnieżnika, ten zawsze będzie chciał tu wracać.

Sprawdź także pozostałe atrakcje

Jak wejść na Śnieżnik?
Jak wejść na Śnieżnik?
Jak wejść na Śnieżnik?
Śnieżnik jest najwyższym szczytem okolicy i czwartym co do wielkości szczytem Korony Gór Polskich. Sposobów na ...
pokaż szczegóły
Karta rabatowa <br><b> # Zero Nudy </b>
Karta rabatowa
# Zero Nudy
Karta rabatowa
# Zero Nudy
Wiemy, że w naszej okolicy jest wiele miejsc, które warto odwiedzić. Zachęcamy Was do zwiedzania, podróżowania i ...
pokaż szczegóły
Jak wejść na Śnieżnik od czeskiej strony? Przewodnik z Dolní Moravy
Jak wejść na Śnieżnik od czeskiej strony? Przewodnik z Dolní Moravy
Jak wejść na Śnieżnik od czeskiej strony? Przewodnik z Dolní Moravy
Choć wielu turystów rusza na Śnieżnik od strony Międzygórza, czeski wariant wejścia z Dolní Moravy to świetna ...
pokaż szczegóły
Rowerowy Singletrack Glacensis
Rowerowy Singletrack Glacensis
Rowerowy Singletrack Glacensis
Z Holimo macie świetny start do największej sieci singli w Europie, czyli Singletrack Glacensis. Najbliższa - startująca w ...
pokaż szczegóły
Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie
Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie
Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie
Jaskinia Niedźwiedzia jest uznawana za jedną z najpiękniejszych jaskiń w kraju. To najdłuższa z sudeckich jaskiń i jedna ...
pokaż szczegóły
Zalew w Starej Morawie
Zalew w Starej Morawie
Zalew w Starej Morawie
Góry czy woda? Już nie musisz wybierać! Zalew w Starej Morawie to jeden z najwyżej położonych górskich zbiorników.
pokaż szczegóły
Kopalnia Uranu w Kletnie
Kopalnia Uranu w Kletnie
Kopalnia Uranu w Kletnie
Podziemna trasa turystyczna w sztolni nieczynnej już kopalni na stokach Żmijowsca w Masywie Śnieżnika. Czekają tu na Was wycieczki ...
pokaż szczegóły
Ścieżka w obłokach i Sky Bridge 721 w Dolni Morava
Ścieżka w obłokach i Sky Bridge 721 w Dolni Morava
Ścieżka w obłokach i Sky Bridge 721 w Dolni Morava
Dolni Morava to taka Czarna Góra, tylko po czeskiej stronie. Całoroczny górski resort z długą listą atrakcji.
pokaż szczegóły
Bike Park Czarna Góra
Bike Park Czarna Góra
Bike Park Czarna Góra
Największy w Polsce Bike Park to aż 19 tras o różnym poziomie zaawansowania oraz dwa wyciagi, którymi można łatwo ...
pokaż szczegóły
Wapiennik „Łaskawy Kamień” -  sztuka, historia i natura w jednym miejscu
Wapiennik „Łaskawy Kamień” - sztuka, historia i natura w jednym miejscu
Wapiennik „Łaskawy Kamień” - sztuka, historia i natura w jednym miejscu
Wapiennik „Łaskawy Kamień” to miejsce, w którym historia, sztuka i przyroda naprawdę się spotykają – ...
pokaż szczegóły
Wake Up Park
Wake Up Park
Wake Up Park
Wyjątkowe miejsce dla fanów wodnych przygód Wake Up Park nad malowniczym Zalewem w Starej Morawie, to idealne ...
pokaż szczegóły
Park linowy oraz mini golf w Kletnie
Park linowy oraz mini golf w Kletnie
Park linowy oraz mini golf w Kletnie
pokaż szczegóły
Międzygórze: Wodospad Wilczki i Sanktuarium na Iglicznej
Międzygórze: Wodospad Wilczki i Sanktuarium na Iglicznej
Międzygórze: Wodospad Wilczki i Sanktuarium na Iglicznej
Są takie miejsca, które od pierwszego wejrzenia robią wrażenie — i Międzygórze zdecydowanie do nich należy.
pokaż szczegóły
Spływ Przełomem Bardzkim ze SKI-RAFT
Spływ Przełomem Bardzkim ze SKI-RAFT
Spływ Przełomem Bardzkim ze SKI-RAFT
Szukasz pomysłu na aktywny wypoczynek w otoczeniu natury? Spływ pontonowy lub kajakowy Przełomem Bardzkim to jedna z najpiękniejszych ...
pokaż szczegóły
Kopalnia Złota w Złotym Stoku
Kopalnia Złota w Złotym Stoku
Kopalnia Złota w Złotym Stoku
Kopalnia Złota w Złotym Stoku jest obowiązkowym punktem turystcznym, który zdecydowanie warto odwiedzić! 
pokaż szczegóły
Uzdrowisko w Lądku Zdrój
Uzdrowisko w Lądku Zdrój
Uzdrowisko w Lądku Zdrój
Lądek-Zdrój to jedno z najstarszych uzdrowisk w Polsce i Europie – pierwsze wzmianki o leczniczym wykorzystaniu tutejszych ...
pokaż szczegóły
Szczeliniec Wielki - odkryj najwyższy szczyt Gór Stołowych
Szczeliniec Wielki - odkryj najwyższy szczyt Gór Stołowych
Szczeliniec Wielki - odkryj najwyższy szczyt Gór Stołowych
Wyprawa na Szczeliniec Wielki, czyli najwyższy szczyt Gór Stołowych o wysokości 919 m n.p.m, to obowiązkowy punkt ...
pokaż szczegóły
Arboretum Lądek Zdrój
Arboretum Lądek Zdrój
Arboretum Lądek Zdrój
Arboretum w Lądku-Zdroju to niezwykłe miejsce, które zaprasza do odkrywania różnorodności roślin z całego świata ...
pokaż szczegóły
Jagodna 985 m n.p.m. -  prosty szlak na najwyższy szczyt Gór Bystrzyckich
Jagodna 985 m n.p.m. - prosty szlak na najwyższy szczyt Gór Bystrzyckich
Jagodna 985 m n.p.m. - prosty szlak na najwyższy szczyt Gór Bystrzyckich
Szczyt z wieżą widokową w Górach Bystrzyckich. Jagodna zaliczana jest do Korony Gór Polski - to już kolejny szczyt ...
pokaż szczegóły
Borówkowa 900 m n.p.m. - Piękne widoki, wieża widokowa i prosty szlak turystyczne
Borówkowa 900 m n.p.m. - Piękne widoki, wieża widokowa i prosty szlak turystyczne
Borówkowa 900 m n.p.m. - Piękne widoki, wieża widokowa i prosty szlak turystyczne
Szczyt na granicy polsko-czeskiej w Górach Złotych. Znajduje się na nim wieża widokowa, a z niej roztacza się szeroka ...
pokaż szczegóły
Domek saunowy i sauny wewnętrzne
Domek saunowy i sauny wewnętrzne
Domek saunowy i sauny wewnętrzne
W Holimo rozumiemy, jak ważna jest regeneracja i wypoczynek. A ponieważ saunowanie jest tu bardzo pomocne, dajemy Was do wyboru sauny ...
pokaż szczegóły
Czernica 1 083 m n.p.m. - Szlaki Turystyczne i Wieża Widokowa na szczycie
Czernica 1 083 m n.p.m. - Szlaki Turystyczne i Wieża Widokowa na szczycie
Czernica 1 083 m n.p.m. - Szlaki Turystyczne i Wieża Widokowa na szczycie
Kolejny szczyt Gór Złotych z wieżą widokową i wspaniałą panoramą. Możesz wystartować bezpośrednio z hotelu - iść ...
pokaż szczegóły
Szlaki piesze, trasy biegowe i nordic walking
Szlaki piesze, trasy biegowe i nordic walking
Szlaki piesze, trasy biegowe i nordic walking
Aż 3 szczyty, spośród 28 gór Korony Gór Polski, znajduje się w najbliższej okolicy Holimo. Jednym z najbardziej ...
pokaż szczegóły
Twierdza Kłodzko
Twierdza Kłodzko
Twierdza Kłodzko
Twierdza Kłodzko to miejsce, które rozbudzi w Was ciekawość historii. Spacerując pomiędzy murami Twierdzy, poczujecie ...
pokaż szczegóły
Pętla Rudka <br> Singletrack Glacensis
Pętla Rudka
Singletrack Glacensis
Pętla Rudka
Singletrack Glacensis
Asfaltowym łącznikiem ruszamy jak na Kletno i przed Wapiennikiem skręcamy w prawo. Dojeżdżamy do bramy startowej Pętli Rudka.
pokaż szczegóły
Spacer z alpakami i mini zoo
Spacer z alpakami i mini zoo
Spacer z alpakami i mini zoo
Alpaki w Konradowie to wyjątkowe miejsce, które oferuje mnóstwo atrakcji dla całej rodziny. W ofercie znajdziemy mini ...
pokaż szczegóły
Safari Park - Dvůr Králové
Safari Park - Dvůr Králové
Safari Park - Dvůr Králové
Safari Park w Czechach to idealne miejsce na spędzenie dnia pełnego przygód, podczas którego poczujecie się, jakbyście ...
pokaż szczegóły
Rafting w Bardzie. Malowniczy spływ Przełomem Bardzkim
Rafting w Bardzie. Malowniczy spływ Przełomem Bardzkim
Rafting w Bardzie. Malowniczy spływ Przełomem Bardzkim
Rafting w Bardzie to doskonała propozycja dla wszystkich poszukujących adrenaliny i niezapomnianych wrażeń na wodzie. Spływ pontonem ...
pokaż szczegóły
Wypożyczalnia i serwis <br> Czarna Góra
Wypożyczalnia i serwis
Czarna Góra
Wypożyczalnia i serwis
Czarna Góra
Nie masz nart, snowboardu, butów? Zapomniałeś kasku albo kijków? Nic nie szkodzi. Na Czarnej Górze wypożyczysz ...
pokaż szczegóły
Polanica - Zdrój
Polanica - Zdrój
Polanica - Zdrój
Jedna z wielu uzdrowiskowych miejscowości w naszej okolicy. Miasto leży na granicy Gór Stołowych i łączy w sobie urok ...
pokaż szczegóły
Korty tenisowe
Korty tenisowe
Korty tenisowe
Bogate zaplecze obiektów sportowych umożliwia aktywne spędzenie czasu każdego dnia. Do dyspozycji gości hotelu są między ...
pokaż szczegóły
Kozia Bródka <br> Skała Marianny
Kozia Bródka
Skała Marianny
Kozia Bródka
Skała Marianny
Mała górka tuż obok Holimo. Na miejscu czekają piękne widoki i mini plac zabaw dla najmłodszych - nagroda za ‘trudy’ ...
pokaż szczegóły
Basen kryty z brodzikiem i jacuzzi
Basen kryty z brodzikiem i jacuzzi
Basen kryty z brodzikiem i jacuzzi
Basen to skuteczny sposób na poranne rozruszanie ciała i alternatywa dla tradycyjnej gimnastyki.
pokaż szczegóły
Czarna Góra Resort - Luxtorpeda i Alpine Coaster
Czarna Góra Resort - Luxtorpeda i Alpine Coaster
Czarna Góra Resort - Luxtorpeda i Alpine Coaster
Wybierasz się w góry, na rower, a może chcesz zjechać na alpine coasterze - wybierz się do Czarna Góra Resort ...
pokaż szczegóły
Minieuroland w Kłodzku
Minieuroland w Kłodzku
Minieuroland w Kłodzku
Czy wiedzieliście, że na Ziemi Kłodzkiej mamy Wieżę Eiffla i Fontanę Di Trevi? Żeby je zobaczyć wystarczy, że wybierzecie ...
pokaż szczegóły
Jazda Konna w Willi Marianna
Jazda Konna w Willi Marianna
Jazda Konna w Willi Marianna
Jeśli od dawna chcieliście zabrać swoje dziecko na lekcję jazdy konnej, przejażdżkę kucykiem lub na rodzinny przejazd bryczką ...
pokaż szczegóły
Ośrodek Narciarski Czarna Góra
Ośrodek Narciarski Czarna Góra
Ośrodek Narciarski Czarna Góra
Czarna Góra to jeden z największych i najlepszych ośrodków narciarskich w Polsce. Leży około 7 km od Holimo i dojechać ...
pokaż szczegóły
Zimowe górskie wycieczki
Zimowe górskie wycieczki
Zimowe górskie wycieczki
Zimą góry to nie tylko narty, snowboard i lodowisko, ale także piesze wycieczki. Górskie wędrówki to wyjątkowo ...
pokaż szczegóły
Lodowisko Czarna Góra
Lodowisko Czarna Góra
Lodowisko Czarna Góra
Ice Arena - czyli lodowisko - to jedna z zimowych atrakcji, jakie znajdziecie w Resorcie Czarna Góra. Wypad na łyżwy to ...
pokaż szczegóły
Skitury w Masywie Śnieżnika
Skitury w Masywie Śnieżnika
Skitury w Masywie Śnieżnika
Masyw Śnieżnika to nie tylko ratrakowane trasy, ale też możliwość wycieczki poza utartymi trasami. Wolność, jaką dają skitury ...
pokaż szczegóły
Miejscówki na sanki
Miejscówki na sanki
Miejscówki na sanki
Zima to śnieg, bałwan i sanki. I oczywiście na sanki można iść wszędzie tam, gdzie jest śnieg, ale sami wiecie, że najlepsze ...
pokaż szczegóły
Kulig
Kulig
Kulig
Zapewne, wielu z Was okres zimowy, kojarzy się z nartami, snowboardem lub z łyżwami.  Co niektórzy, zapytani o ...
pokaż szczegóły
Stacja Narciarska Lądek-Zdrój
Stacja Narciarska Lądek-Zdrój
Stacja Narciarska Lądek-Zdrój
Ziemia Kłodzka to sudeckie centrum narciarskie, poza Czarną Górą I Kamienicą poszusujecie jeszcze w Lądku Zdrój!
pokaż szczegóły
Szkoła narciarsko-snowboardowa Czarna Góra
Szkoła narciarsko-snowboardowa Czarna Góra
Szkoła narciarsko-snowboardowa Czarna Góra
Twoje dziecko uwielbia zimę i chciałbyś, żeby jak najszybciej poznało radość, jaką dają zimowe sporty? Zapisz je na lekcje ...
pokaż szczegóły
Nocne jazdy na Czarnej
Nocne jazdy na Czarnej
Nocne jazdy na Czarnej
W sezonie zimowym szybko robi się ciemno i gdybyśmy chcieli uzależniać zimowe aktywności tylko od światła słonecznego, musielibyśmy ...
pokaż szczegóły
Ponad 200 km tras na biegówki
Ponad 200 km tras na biegówki
Ponad 200 km tras na biegówki
Biegówki to ciekawy zamiennik dla zimowych spacerów.  Jest to też to wspaniała forma efektywnego treningu ...
pokaż szczegóły
Morsowanie w Holimo
Morsowanie w Holimo
Morsowanie w Holimo
Nieważne czy jesteście już zaprawionymi w boju morsami, czy dopiero chcecie przekonać się, jak to jest z własnej (i to nieprzymuszonej ...
pokaż szczegóły
Stacja Narciarska Kamienica
Stacja Narciarska Kamienica
Stacja Narciarska Kamienica
Stacja Narciarska Kamienica położona jest na zboczach góry Zawada i możecie ją zobaczyć z okien Holimo. Ta niewielka ...
pokaż szczegóły
1
Zobacz na mapie

Aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie, Serwis wykorzystuje pliki cookies zapisywane w pamięci przeglądarki. Szczegółowe informacje na temat celu ich używania, w tym przetwarzania danych dotyczących aktywności użytkownika oraz personalizacji reklam, oraz możliwość zmian ustawień plików cookies, znajdują się w Polityce prywatności.
Klikając ZAAKCEPTUJ WSZYSTKIE, wyrażasz zgodę na korzystanie z technologii takich jak cookies i na przetwarzanie przez Holimo Sp. z o.o, Stara Morawa 11 a, 57-550, Stronie Śląskie , Twoich danych osobowych zbieranych w Internecie, takich jak adresy IP i identyfikatory plików cookie, w celach analitycznych i marketingowych (w tym do zautomatyzowanego dopasowania reklam do Twoich zainteresowań, mierzenia ich skuteczności oraz przetwarzania danych użytkownika dla celów analitycznych). Zmiany ustawień plików cookies oraz szczegółowe preferencje dotyczące zgód możesz dokonać w ustawieniach.

Zarządzaj ustawieniami dotyczącymi prywatności
Niezbędne pliki cookies

Pliki cookies niezbędne do działania usług dostępnych na stronie internetowej, umożliwiające przeglądanie ofert lub dokonywanie rezerwacji, wspierające mechanizmy bezpieczeństwa, m.in.: uwierzytelnianie użytkowników i wykrywanie nadużyć. Te pliki są wymagane do prawidłowego funkcjonowania strony internetowej. Nie wymagają Twojej zgody.

Analityczne pliki cookies

Pliki cookies umożliwiające zbieranie informacji o sposobie korzystania przez użytkownika ze strony internetowej w celu optymalizacji jej funkcjonowania oraz dostosowania do oczekiwań użytkownika. Wyrażając zgodę na te pliki cookies, zgadzasz się na przetwarzanie danych dotyczących Twojej aktywności na stronie w celach analitycznych.

Marketingowe pliki cookies

Pliki cookies umożliwiające wyświetlanie użytkownikowi treści marketingowych dostosowanych do jego preferencji oraz kierowanie do niego powiadomień o ofertach marketingowych odpowiadających jego zainteresowaniom, obejmujących informacje dotyczące aktywności użytkownika, produktów i usług administratora strony i podmiotów trzecich. Zgoda na te pliki cookies oznacza, że Twoje dane mogą być używane do personalizacji reklam oraz analizy skuteczności naszych kampanii reklamowych.

Twoje preferencje nie zostały jeszcze zapisane